Në gusht të vitit 2022, konkursi vjetor i artit në shtetin e Colorado-s, në Shtetet e Bashkuara, u fitua nga Jason Allen, 39 vjeç në atë kohë, me një vepër të titulluar Théâtre D’Opera Spatial.
Në ditët në vijim Allen sqaroi një detaj që i kishte shpëtuar jurisë: piktura ishte krijuar duke përdorur Midjourney, një software i inteligjencës artificiale i aftë për të gjeneruar imazhe.
Lajmi shkaktoi shumë diskutime sepse në atë kohë AI gjeneruese ishte ende e re për publikun e gjerë.
Në prill 2022 OpenAI nxorri DALL E 2, gjeneratën e dytë të chatbot-it të tij të aftë për të gjeneruar imazhe, të disponueshme në internet, e ndjekur në korrik të të njëjtit vit nga Midjourney, shërbimi i përdorur nga Allen.
Brenda pak javësh, miliona njerëz patën mundësinë të provonin programe të këtij lloji dhe realizuan aftësitë e një software të tillë, duke frymëzuar një debat mbi aftësinë e tyre për të krijuar art dhe për mundësinë që artistët të mbesin pa punë për shkak të këtyre teknologjive.
Në ditët në vijim, Allen, programues dhe themelues i botuesit të lojërave të tavolinës Incarnate Games, sqaroi se nuk kishte shkelur asnjë rregull të konkursit dhe nuk kishte ndërmend të kërkonte falje.
Në një intervistë me New York Times ai tha se e zbuloi rastësisht Midjourney, kur u ftua në një server Discord (një aplikacion mesazhesh që përdoret shpesh për të bashkëvepruar me Midjourney) ku software po testohej.
Pas disa ditësh eksperimenti, Allen vendosi të hynte në konkursin e artit, i cili kishte një seksion të dedikuar për artin digjital dhe “fotografinë e manipuluar në mënyrë dixhitale”.
Në kërkesën e tij ai specifikoi se Théâtre D’Opera Spatial ishte bërë “me Midjourney”, por askush në juri nuk ishte në dijeni se ishte një AI.
Që atëherë, Allen është përpjekur disa herë të provojë se ai është autori i veprës dhe pronari i të drejtës së saj të autorit, por kërkesat e tij janë refuzuar gjithmonë nga Zyra e Shteteve të Bashkuara për të Drejtat e Autorit, sipas së cilës “Vepra përmban më shumë se shuma minimale të përmbajtjes së krijuar nga inteligjenca artificiale”.
Allen në fakt u përpoq të demonstronte se ai kishte modifikuar mjaft detaje të pikturës me Photoshop për ta bërë veprën “të tijën”, por vendimi përfundimtar vendosi që imazhi fillestar “mbetet në formë thelbësore në veprën përfundimtare”.
Sipas Zyrës për të Drejtat e Autorit, pra, vepra nuk është “produkt i autorësisë njerëzore”.
Allen paraqiti një apel shtatorin e kaluar në të cilin u përpoq të provonte se kishte një rol aktiv në krijimin e pikturës.
Në fakt, për të prodhuar imazhin, ai nuk e kufizoi veten në dhënien e një përshkrimi tekstual (ose nxitje) për Midjourney, por bëri disa përpjekje për të korrigjuar dhe drejtuar AI.
Më pas, Allen u përpoq të prezantohej si një bashkautor dhe të kornizonte Midjourney si një mjet shprehjeje artistike si Photoshop ose softuer të tjerë të ngjashëm: një artist që krijon një vepër duke përdorur programe retushimi digjital, në fakt, mban autoritetin e rezultatit përfundimtar.
Po kështu, mbrojti Allen, gjenerata e Midjourney nuk ishte aq automatike duke pasur parasysh se AI “u deshën të paktën 624 minuta për të gjeneruar imazhin, nëse jo më shumë”.
Një pjesë e apelit të Allen ka të bëjë me humbjet e supozuara ekonomike që vendimi i Zyrës së të Drejtave të Autorit po i kushton artistit.
Vepra Théâtre D’Opera Spatial mund të përdoret nga kushdo dhe gjithashtu shfrytëzohet komercialisht, për shembull në faqen Etsy, ku shiten printimet e pikturës.
E gjithë kjo, përfundoi Allen, “më ka vënë në një pozitë të tmerrshme, pa asnjë rekurs kundër atyre që po më vjedhin në mënyrë flagrante dhe në mënyrë të përsëritur punën”, gjë që po e pengon atë të fitojë “disa milionë dollarë”.
Allen nuk është i vetmi artist që pretendon autorësinë e veprës së krijuar nga një AI.
Në vitin 2023, shkencëtari amerikan i kompjuterave Stephen Thaler paraqiti një apel të ngjashëm ndaj një vendimi tjetër të Zyrës së të Drejtave të Autorit të SHBA-ve, e cila në vitin 2018 refuzoi të regjistronte veprën “A Recent Entrance to Paradise”.
Puna u krijua “pa asnjë kontribut njerëzor” në 2012 nga një inteligjencë artificiale e zhvilluar, e quajtur DABUS (Pajisja për nisjen autonome të ndjenjës së unifikuar), e zhvilluar nga vetë Thaler.
Edhe pse AI është zhvilluar nga Thaler, imazhet e prodhuara prej saj nuk janë pronë e krijuesit të saj, pasi atyre u mungon “autorësia njerëzore”, siç vendosi një gjykatë në Washington në 2023.
Vitet e fundit është diskutuar për autorësinë e inteligjencës artificiale, mbi të gjitha për shkak të marrëdhënieve të diskutueshme mes kompanive që i zhvillojnë ato dhe mbrojtjes së të drejtës së autorit.
Në dhjetor 2023, New York Times denoncoi OpenAI dhe Microsoft se kishin përdorur “miliona artikuj” nga gazeta për të trajnuar dhe përmirësuar AI-n e tyre, dhe është vetëm një nga rastet e shumta që janë hapur në dy vitet e fundit kundër kompanive të teknologjisë.
Midis tyre janë gjithashtu kompani relativisht “të vogla” (krahasuar me Microsoft-in dhe Google), të tilla si Midjourney ose Stability AI, të cilat janë denoncuar nga artistët se kanë shkarkuar arkiva të mëdha audiovizuale nga web-i për të ndihmuar zhvillimin e modeleve gjuhësore me dimensione të mëdha, teknologjia që qëndron pas AI gjeneruese.
I njëjti fenomen ka të bëjë me videot dhe filmat: Marsin e kaluar, drejtoresha e atëhershme teknike e OpenAI Mira Murati tha se nuk ishte e sigurt nëse videot në YouTube ishin përdorur për të zhvilluar Sora, AI e aftë për të gjeneruar video të krijuara nga kompania.
Sipas një zbulimi nga faqja e internetit Proof, Apple, Anthropic dhe Nvidia përdorën gjithashtu “mijëra video në YouTube” për të trajnuar inteligjencën artificiale të tyre.
E gjithë kjo ka përfunduar duke përhapur idenë se industria gjeneruese e AI është ndërtuar pjesërisht mbi vjedhjen e pronës intelektuale.
Sipas një prej avokatëve në një padi të artistëve kundër Midjourney, Stable Diffusion dhe DreamUp, çdo përmbajtje e krijuar me këto mjete është në vetvete “një vepër derivative dhe shkelëse”.
Është një nga arsyet pse betejat ligjore të Allen-it dhe Thaler-it kanë marrë vëmendjen e medias: në apelet e tyre ata denoncojnë mungesën e mbrojtjes ligjore duke përdorur mjete që ndoshta janë “trajnuar” dhe zhvilluar me vepra të mbrojtura nga të drejtat e autorit, pa asnjë respekt për autorët legjitimë.
Problemi i të drejtës së autorit mbi imazhet e krijuara nga software i inteligjencës artificiale është në thelb i shumëfishtë.
Nga njëra anë është ajo e subjektit të cilit i atribuohet puna, qoftë programi, kush e ka zhvilluar atë, kush krijoi veprat që përdor software për të prodhuar material të ri ose kush i futi fizikisht programet për të krijuar veprën e re.
Dhe në rrjedhën e sipërme është çështja e vendosjes nëse vepra e re, si një ripërpunim i materialit ekzistues të krijuar nga software, mund të përkufizohet si rezultat i origjinalitetit dhe kreativitetit, dy kërkesa që normalisht identifikojnë gjërat për të cilat mund të regjistrohet e drejta e autorit. /Il Post/Albanian Post/
