Bashkimi Evropian ka publikuar një raport ekonomik për vendet kandidate për Unionin, si edhe ato në proces negociatash, duke përshkruar edhe zhvillimet në Shqipëri dhe duke dhënë një panoramë të asaj çfarë ka ndodhur, veçanërisht gjatë kohës kur kapitujt e parë negociues janë hapur tashmë dhe progresi është i dukshëm.
Sipas publikimit, disa kanë qenë zhvillimet kyçe në Shqipëri në aspektin ekonomik.
Ato radhiten si më poshtë:
Në negociatat e anëtarësimit ndërmjet BE-së dhe Shqipërisë, grupi themelor u hap më 15 tetor 2024. Ai mbulon ndër të tjera sundimin e ligjit dhe funksionimin e institucioneve demokratike, si dhe kriteret ekonomike.
Menjëherë pas kësaj, më 17 dhjetor u hap edhe grupkapitulli i marrëdhënieve me jashtë.
Më 30 tetor, Komisioni Evropian prezantoi paketën e tij vjetore të zgjerimit. Ai deklaroi se për sa i përket kritereve ekonomike për anëtarësimin në BE, Shqipëria ka një nivel të mirë përgatitjeje në zhvillimin e një ekonomie tregu funksionale dhe ka arritur një nivel përgatitjeje për të përballuar presionin konkurrues dhe forcat e tregut brenda BE-së.
Moody’s përmirësoi vlerësimin e kredisë së borxhit sovran të Shqipërisë në tetor 2024 nga B1-pozitiv në Ba3-stabil. Njëkohësisht, S&P ka riafirmuar vlerësimin e kredisë së vendit në BB-, me një perspektivë të qëndrueshme.
Në dhjetor, parlamenti i Shqipërisë miratoi projektligjin e buxhetit 2025, duke parashikuar deficitin fiskal në 2.6% të PBB-së dhe rritjen ekonomike prej 3.9%. Raporti i borxhit publik planifikohet të ulet lehtësisht në rreth 56% të PBB-së.
Sektori real
Aktiviteti ekonomik mbeti i fuqishëm në TM3-2024, me PBB-në reale në rritje me 4.1% në vit, të ngjashme me ritmet e rritjes së tremujorit të parë dhe të dytë. Investimet u zgjeruan me 4.5% në vit në tremujorin e tretë, në rënie nga 4.9% e rishikuar lart në tremujorin e dytë. Pas ritmeve të forta të rritjes prej 4.6% në vit dhe 5.7% në dy tremujorët e parë të vitit respektivisht, konsumi privat dëshmoi një ulje të ndjeshme, duke u rritur me 0.8% në vit në tremujorin e tretë të 2024.
Konsumi publik u rrit me 6.8% në vit, në mënyrë të ngjashme me rritjen e tremujorit të dytë. Eksportet e mallrave dhe shërbimeve u rritën me 2.3% në tremujorin e tretë të vitit 2024, mbështetur nga rritja e eksporteve të shërbimeve (3.9% në vit).
Eksportet e mallrave u tkurrën sërish, me 4.4% në terma vjetorë në tremujorin e tretë të vitit 2024.
Megjithatë, rënia ishte shumë më e butë se në tremujorin e parë (34% vjet më parë). Importet totale u rritën me 6.8% në vit (nga 5.6% në tremujorin e dytë të vitit 2024), mbështetur nga rritjet në të dyja importet e mallrave (9.8% në vit) dhe të shërbimeve (1.5% në vit).
Nga ana e prodhimit, tregtia, transporti, akomodimi dhe shërbimet ushqimore ishin kontribuesi kryesor i rritjes (1.3 pikë përqindje), ngjashëm me tremujorin e dytë.
Administrata publike, arsimi dhe shëndetësia kontribuan me 0,9%, ndërsa shërbimet profesionale dhe administrative shtuan 0,8 pp. ndaj rritjes.
Në ndryshim nga tremujori i mëparshëm, ndërtimi nuk ishte një rritje e lartë kontribuues në tremujorin e tretë-2024 (0.6 pikë përqindje), pasi rritja vjetore e saj u ngadalësua në 5.5% nga 10.5% në tremujorin e dytë. Industria dhe bujqësia kontribuuan negativisht në rritje (secila afër -0.4 ppp.).
Treguesi i ndjenjës ekonomike (ESI) u rrit lehtë (me 0,4 pikë) në tetor 2024, përpara se të regjistronte një rënie në nëntor (0,4 pikë) dhe një rënie më të madhe në dhjetor (3,8 pikë). Rënia në fund të vitit erdhi si pasojë e përkeqësimit të treguesve të besimit në të gjithë sektorët e biznesit. Sektori i ndërtimit dhe ai i shërbimeve shënuan rënien më të lartë të besimit. Besimi i konsumatorëve ra gjithashtu, por pati një kontribut negativ më të vogël.
Megjithatë, ESI ende qëndron 8 pikë mbi mesataren historike.
Tregu i punës
Anketat e Fuqisë Punëtore për T1-T3 nuk janë publikuar ende. Vonesa në publikime është për shkak të nevojave të harmonizimit të të dhënave të tregut të punës me rezultatet paraprake të Regjistrimit të Popullsisë dhe Banesave të publikuara në qershor 2024.
Në TM3-2024, paga mesatare nominale mujore regjistroi një rritje prej 8.6% në vit, nga 5.9% në tremujorin e dytë të vitit 2024. Në terma nominalë, ajo ishte 77 mijë e 669 lekë (rreth 777 euro).
Paga minimale ishte 40 mijë lekë në muaj, e pandryshuar që nga TM2-2023, duke arritur në 51.5% të pagës mesatare mujore. Pagat mesatare të sektorit publik u rritën me 14.9% në vit, ndërsa pagat e sektorit privat u rritën me 5.4% në vit.
Pagat mesatare në sektorët e bujqësisë, industrisë, ndërtimit dhe shërbimeve të hotelerisë dhe tregtisë janë ende nën pagën mesatare të përgjithshme, ndërkohë që aktivitetet financiare dhe të sigurimeve ofrojnë pagat më të larta.
Zhvillimet monetare
Inflacioni vjetor i çmimeve të konsumit ra nga 3.4% në janar 2024, leximi më i lartë i tij në vit, në 2.1% në dhjetor, shumë më i ulët se një vit më parë (4%). Krahasuar me dhjetorin 2023, çmimet u rritën më së shumti në “Rekreacion dhe Grupi i kulturës me 5.6%, ndjekur nga Mobilje shtëpiake dhe mirëmbajtje me 4.2%.
“Ushqime dhe pije joalkoolike” u rritën me 3%, por kontribuuan me 50% në normën e përgjithshme të inflacionit për shkak të peshës së tyre të lartë në indeksin e çmimeve të konsumit.
Në nëntor, Banka e Shqipërisë uli normën bazë nga 3% në 2.75%. Në të njëjtën kohë, norma e interesit për depozitat njëditore u ul në 1.75% (nga 2%), ndërsa norma e interesit për kreditë njëditore u ul në 3.75% (nga 4%). Rritja e agregatit monetar M3 u përshpejtua nga 3.4% në gusht në 3.9% në tetor 2024.
Leku ka vijuar të fitojë terren ndaj euros edhe në tremujorin e katërt-2024. Në fund të dhjetorit, kursi i këmbimit ishte 98.31 lekë për 1 euro, nga 99.37 në shtator.
Zhvillimet fiskale
Të ardhurat totale të qeverisë në periudhën janar-nëntor 2024 janë rritur me 10,3% krahasuar me të njëjtën periudhë të vitit 2023, në përputhje të plotë me planet buxhetore.
Rritja e të ardhurave u nxit nga të ardhurat më të larta nga taksat (+8.2% vjet më parë) dhe kontributet më të larta sociale (+11.4%).
Shpenzimet publike u rritën me 4.8% në vit në janar-nëntor, me shpenzimet korente më të larta me 7.9% në vit, ndërsa shpenzimet kapitale ranë me 14.8% në vit. Në total, shpenzimet totale arritën në 88.1% të planit buxhetor njëmbëdhjetëmujor.
Ekzekutimi i shpenzimeve kapitale ishte shumë i ulët (në 59.1% të planit të periudhës), ndërkohë që edhe shpenzimet korente ishin nën objektiv (me 5.9%).
Për shkak të performancës së pamjaftueshme të shpenzimeve, bilanci buxhetor ishte në suficit të konsiderueshëm gjatë periudhës janar-nëntor (në afërsi të 3% të PBB-së, krahasuar me objektivin e deficitit për vitin e plotë prej 2.4% të PBB-së). Borxhi publik qëndroi në 55.5% të PBB-së në shtator 2024, nga 57.5% në fund të 2023. /Albanianpost.com
