Reportazh nga Katy Dartford për The Guardian
Duke i shtyrë skitë e mia përpara në gjurmët e gdhendura thellë në dëborë, mes një erë rrotulluese dhe mjegulle të dendur, më në fund arrij në një pllajë të madhe ku Alb Berisha, udhërrëfyesi ynë, më përshëndet me pëllëmbën e ngritur lart.
“Mirë se erdhe në Kosovë”, thotë ai duke u ekzaltuar. Vendosa më shumë shtresa për të luftuar të ftohtin dhe hëngra një pite (një pastë e mbushur me krem djathi ballkanik) që ka mbetur nga mëngjesi, përpara se të rrotulloj krahët për t’u ngrohur.
Prisni… A nuk ishim në Shqipëri pak më parë?
Është e vështirë të dish saktësisht se në cilin vend ndodhesh kur je lart në Bjeshkët e Nemuna. I njohur edhe si Alpet Shqiptare, ky varg malor i thyer shtrihet nga Shqipëria veriore, në Kosovën perëndimore dhe veri-lindje të Malit të Zi.
Unë jam në një udhëtim turistik me ski për të eksploruar zonën, e cila sheh vetëm 200 deri në 300 vizitorë në dimër. Ky rajon nuk ka teleferikë dhe infrastrukturën tjetër të një resorti të madh skiimi, vetëm disa operacione të skiimit zinxhir (një formë e skiimit në vendin e pasëm) dhe madje edhe ata nuk guxojnë ku po shkojmë ne turistët. Kemi ardhur për borën e pa gjurmuar dhe mundësinë për të kaluar tre vende në ditë, të rrethuar nga një shkretëtirë e bardhë vezulluese me vetëm disa fshatra të veçuar.
Kërkon aftësi të mira të skiimit jashtë pistave dhe një nivel të mirë fizik për ngjitjet, por premton një aventurë larg nga shpatet e mbushura me njerëz të destinacioneve të zakonshme të skive të Evropës.
Gjatë javës, mbuloj nga katër deri në tetë milje në ditë me ngjitje rreth 800 metra dhe qëndroj në bujtina që hapin dyert në dimër për herë të parë. Ne përdorim ski me lëkura – shirita pëlhure që na mundësojnë të kapim dhe ngjitemi në shpatet, dhe më pas të skijojmë poshtë tyre. Është një kombinim shpërblyes i përpjekjes, izolimit dhe zbulimit.
Ne vazhdojmë drejt majës shqiptare të Majës së Bardhë në 2 mijë e 392 metra, të shtyrë nga premtimi i borës së pastër që na pret në shpatin e saj jugperëndimor në Kosovë. Duke u ngjitur në mënyrë të qëndrueshme përgjatë Qafës së Ali Pejës (2275 metra), që përshkon dy vendet, futem në një ritëm metronomik, duke rrëshqitur vazhdimisht skitë e mia turistike përpara.
Ndërsa arrijmë majën, majat përreth bëjnë një shfaqje magjepsëse, duke zbuluar një pamje të një kreshte këtu dhe një majë me dëborë atje, përpara se të tërhiqemi edhe një herë pas një perdeje të trashë reje. Duke i prerë me shpejtësi skitë tona në modalitetin e skiimit në zbritje, ne shpëtojmë nga mjegulla e vazhdueshme e Shqipërisë dhe zbresim në peizazhin e mbuluar nga dielli i Kosovës, duke gdhendur rrugëtimin tonë nëpër borën pluhur. Ka ende shumë kohë për një xhiro tjetër në këtë peizazh të pacenuar dimëror, përpara se të na duhet të skijojmë nëpër luginën kosovare të Zalli Rupes me bredh dhe të përfundojmë turneun tonë të skive rreth Bjeshkëve të Nemuna.
Duke u ngjitur përkrah Arbit, jam e mahnitur nga sa shpejt lëvizin retë mbi ne. “Kjo është një nga arsyet pse ato quhen Bjeshkët e Nemuna”, më thotë Arbi. Por ka disa arsye. Dikush e gjurmon origjinën e emrit në udhëtimin e tmerrshëm të ushtarëve serbë nëpër këto male gjatë Luftës së Parë Botërore, në një përpjekje për të marrë mbretin e tyre, Pjetrin I, të sigurt në Korfuz. Një tjetër thotë se janë krijuar nga djalli.
Udhëtimi ynë kishte filluar një javë më parë në Pejë, në fund të skajit lindor të vargmalit malor. Pasi arritëm në qytet natën, ne pamë majat mbresëlënëse gëlqerore të larta, që dilnin mbi peizazhin e pyllëzuar mëngjesin tjetër.
Si dhe ndërtesat që datojnë nga e kaluara e tij romake, bizantine dhe osmane, si banja termo-minerale aty pranë, që është shijuar që nga lashtësia, qyteti ka gjithashtu një skenë të gjallë kafeneje dhe një fabrikë birre popullore. Na tregon Virtyt Gacaferri, i cili bën shaka se ka jetuar në gjashtë vende pa u zhvendosur fizikisht, një referencë për të kaluarën e trazuar të rajonit, veçanërisht shpërbërjen e Jugosllavisë dhe konfliktin e Kosovës në vitet 1990.
Të nesërmen në mëngjes u nisëm nga Hotel Kulla e Zenel Beut në drejtim të parkut kombëtar Bjeshkët e Nemuna me rrugë. Me skitë dhe bagazhet tona të lidhura në majë të fugonit, ne lundrojmë në shtigje të pjerrëta pyjore dhe përrenj shkëmborë, duke u ngjitur drejt majave të pluhurosura nga bora në horizont. Përfundimisht, ne tërhiqemi në bujtinën Gacaferi në një luginë me borë në zonën e Deçanit, në Kosovën perëndimore.
Nga atje, bagazhet tona ngjiten në skido, ndërsa ne ngjitemi në Qafën e Ali Pejës, duke zbuluar një panoramë të maleve të thepisura dhe luginave të pacenuara. Pas një ngjitjeje dy-orëshe arrijmë majën e dy majave të rrumbullakosura 2300 metra, të cilat, si shumë në rajon, nuk janë emëruar ende. Këto ofrojnë pamje të luginës së Dobërdolit dhe Valbonës në kufirin shqiptar, ndërsa Gjeravica e Kosovës, maja e dytë më e lartë e Mallkuar me 2656 metra, ngrihet pas nesh.
Në kthimin tonë në bujtinë pas skiimit për 30 minuta nëpër borë të butë, Safete Gacaferi na pret me filxhanë kafeje turke përballë një zjarri të ndezur.
Pas një dite të gjatë, pushojmë në divane të rehatshme rreth sobës, duke parë punën e vështirë që po ndodh në kuzhinë. Safetja përgatit piten, duke rrotulluar copa brumi në rrathë të hollë dhe duke i përhapur ato me një përzierje qumështi kremoz të njohur si halta, përpara se t’i mbështjell në spirale dhe t’i pjekë. Ne i hamë ato me qofte shtëpie dhe speca në krem, përpara se të tërhiqemi në dhomat tona të përbashkëta me shtretërit e tyre tek të rehatshëm.
Të nesërmen në mëngjes u nisëm me ski në një peizazh të pastër njëngjyrësh, me synimin për të vizituar tre vende në pak sekonda. Duke arritur majën e Trekufirit (2,366 metra), ku takohen të tre kufijtë, ne lidhim duart dhe thërrasim emrin e secilit vend – Shqipëri, Mali i Zi dhe Kosovë – ndërsa rrethojmë majën e malit. Më pas zbresim drejt një fshati të zbrazët, Bogiçevicës, ku na mirëpret një oficer gazmor i patrullës kufitare, kurioziteti i tij ngjallet nga risia e mysafirëve të dimrit. Një ish-kamion i ushtrisë, i pajisur me një rimorkio për skitë tona, na çon në një udhëtim me gunga për në Babino Polje në Mal të Zi, automjeti u fut në veprim pas disa përpjekjeve.
Në bujtinën Eko Katun Hrid na presin fëmijët e Enes “Enko” Dreskoviq, të cilët na ofrojnë lëng boronice të bërë në shtëpi dhe pantofla të ngrohta. Bujtina është mjaft e largët sa nuk ka sinjal telefoni, por ka dushe të nxehtë në apartamentet e sapondërtuara, të cilat kanë krevate dyshe dhe teke të shtrirë në dy kate. Ne ikim për të fjetur nën zhurmën e lumit poshtë.
Ndërtesa kryesore është një shtëpi tradicionale familjare me një dhomë ndenjeje dhe kuzhinë të madhe dhe të ngrohtë. Enko është një figurë madhështore që është gjithashtu drejtor i parkut kombëtar Prokletije të Malit të Zi. Gjatë një darke me bërxolla qengji, peshk të skuqur, pulë dhe patate, ai ndan histori rreth 20 viteve të përfshirjes së tij në krijimin e parqeve kombëtare në të tre vendet. Vizioni i tij është të bashkojë parqet dhe të thyejë kufijtë. “Njerëzit këtu janë të njëjtë, pavarësisht nga kombësia,” thotë ai. “Fqinji juaj mund të jetë më i afërt se vëllai juaj”.
Gjatë dy ditëve në vijim, vizitojmë fshatrat e thella si Dobërdol në Shqipëri, duke qëndruar në bujtinë Leonardi, një nga vendet më të izoluara deri më tani. Prej këtu, ne bëjmë një turne me ski deri në majën e Shpatit (2203 metra), duke ndjekur vijën e kreshtës që të lë pa frymë, që të çon në Kershi Kocit, përpara se të kthehemi në ngrohtësinë e bujtinës, ku Arbi zbulon një shishe raki.
“Është koha për një dolli,” deklaron ai, duke ngritur një gotë për bukurinë e pazbutur të Bjeshkëve të Nemuna, ku kufijtë mjegullohen dhe nuk mund të jesh gjithmonë i sigurt se në cilin vend ndodhesh.
Udhëtimi u sigurua nga Balkans Natural Adventure; pushimet e saj shtatë-ditore kushtojnë rreth 1500 euro, duke përfshirë guidat lokale, transfertat dhe disa vakte./Albanianpost.com
