Sa të rrezikuar jemi nga situata në centralin bërthamor Zaporizhzhia?

Rusia ka nisur tashmë sulme të synuara kundër objekteve bërthamore në Ukrainë. Përdorimi i termocentraleve bërthamore nga Kremlini si pjesë e taktikave të tij ushtarake bie në kundërshtim me të drejtën ndërkombëtare humanitare.

Është e qartë se Rusia i ka përdorur objektet si magazina për furnizimet e saj ushtarake dhe si korridore ‘të sigurta’ për trupat e saj.

Sjellja e Moskës i ngjan më tepër sjelljes të një terroristi.

Bombardimet e fundit të termocentralit bërthamor të Zaporizhizhia (NPP) nuk ishin thjesht një sulm sporadik, por përkundrazi nënvizuan kërcënimin e drejtpërdrejtë të shkatërrimit të reaktorit bërthamor.

Rusisë i është lënë e hapur mundësia nëpërmjet mercenarëve, si Grupi Wagner, për të shantazhuar të gjithë botën demokratike. Ndërsa disa ekspertë kanë minimizuar rreziqet e një fatkeqësie në lidhje me objektet bërthamore në Ukrainë në mes të konfliktit të vazhdueshëm, këto vlerësime nënvlerësojnë kërcënimin.

Ushtria ukrainase dhe ndërkombëtare, ekspertët bërthamorë dhe Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) nuk e kanë shqyrtuar mjaftueshëm mundësinë që Rusia mund të vendoë trupa në afërsi të objekteve bërthamore dhe/ose të kërcënonte me shkatërrimin e reaktorit për të shantazhuar Ukrainën dhe botën demokratike.

Më 3 mars 2022, trupat ruse përdorën në mënyrë të përsëritur armë të rënda (automjete të blinduara dhe tanke) për të sulmuar infrastrukturën e reaktorëve të punës, ndërtesën administrative dhe qendrën e trajnimit në NPP Zaporizhzhia.

Edhe nëse vetë reaktorët janë të mbrojtur nga dëmtimi, sistemet e ftohjes mbështeten në lidhjet e jashtme të tubacionit. Gjeneratorët rezervë me naftë, nënstacionet elektrike dhe dhomat e kontrollit, për më tepër, kanë një mbrojtje të moderuar.

Dhe minimi i rrugëve të hyrjes dhe sjellja e paparashikueshme e trupave ruse të vendosura atje, minojnë më tej aftësinë e zyrtarëve dhe ekspertëve për të reaguar në mënyrë adekuate ndaj emergjencave dhe aksidenteve të mundshme në Zaporizhzhia dhe për të organizuar evakuimin e banorëve lokalë.

Pas pushtimit të vendit, Rusia vërtet ka vendosur mina në zonë, ka vendosur trupa të shumta dhe ka dërguar një grup specialistësh të Rosatom në centralin bërthamor. Kremlini pretendon se objekti i përket Rosatom dhe për rrjedhojë duhet të funksionojë në përputhje me dekretet e Rosatom.

Stafi ukrainas mbetet në fabrikë dhe vazhdon të sigurojë funksionimin, mirëmbajtjen dhe monitorimin e tij të sigurt. Operatori i energjisë bërthamore i Ukrainës ka rivendosur gjithashtu lidhjet me sistemet e mbikëqyrjes së objektit dhe ka vazhduar të prodhojë energji elektrike.

Pesë skenarët e mundshëm

Megjithatë, po bëhet gjithnjë e më e dukshme se Moska po kërkon të ndryshojë mënyrën e funksionimit të centralit dhe të përdorë situatën për qëllime të tjera të paligjshme.

1. Rusia po përpiqet të shkëputë termocentralin Zaporizhzhia nga sistemi energjetik i Ukrainës dhe të furnizojë me energji elektrike Krimenë e pushtuar dhe Ukrainën juglindore.
2. Rusia po përdor centralin Zaporizhzhia si një bazë ushtarake –centrali bërthamor funksionon si një mburojë për të zbrapsur kundërsulmet e Ukrainës dhe madje edhe për të nxitur Ukrainën që të pezullojë ofensivën e saj.

Në sfondin e sukseseve të fundit të Ukrainës pranë Khersonit, Rusia filloi të bombardonte objektin dhe zonën përreth tij.

3. Centrali i Zaporizhzhia është një rast i suksesshëm për përdorimin e karburantit Westinghouse VVER-1000 në njësitë bërthamore të ndërtuara nga epoka sovjetike. Centrali përmban disa pjesë, të cilat mund të merren nga rusët dhe të përdoren për qëllime shantazhi ose për të ngritur akuza se Ukraina ose partnerët perëndimorë kishin tentuar të krijonin armë bërthamore në vend.
4. Shfaqja e mundshme e mercenarëve të Grupit Wagner në central do të nxisë Rusinë të akuzojë Ukrainën për çdo tragjedi të mundshme.
5. Centrali bërthamor Zaporizhzhia duhet të bëhet urgjentisht një zonë e çmilitarizuar, së bashku me qytetin e afërt të Energodarit, nën kontrollin e një kontingjenti të posaçëm të Organizatës të Kombeve të Bashkuara dhe misionit të rregullt të IAEA në vend.

E njëjta qasje u përdor nga Rusia në zonën e përjashtimit të Çernobilit më 24 shkurt 2022. Kremlini, veçanërisht, përdori zonën e përjashtimit të Çernobilit si një magazinë për furnizimet ushtarake dhe një strehë të sigurt për rigrupimin e trupave rreth Kievit.

Moska i ndërmori këto veprime pasi Ukraina u përmbajt nga sulmet në drejtim të centralit. Rusia përfundimisht u tërhoq nga centrali në fund të marsit, por jo përpara se të shkatërronte një laborator të fokusuar në menaxhimin e mbetjeve radioaktive dhe thuhet se gjeti mostra shumë aktive të radionuklideve.

Mbetet e paqartë nëse laboratori është plaçkitur nga këmbësoria apo mercenarët çeçenë apo një ekip special i Rosatom. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike ka qenë mjaft e rezervuar në lidhje me aktivitetet ruse rreth TEC-it të Çernobilit dhe kërcënimet në rritje të incidenteve në vend dhe në zonën e përjashtimit.

Organizata më tepër ka pohuar se rreziqet janë të kufizuara dhe të menaxhueshme. Një tjetër sulm në drejtim të termocentralit bërthamor të Ukrainës Jugore, i vendosur disa qindra kilometra në perëndim të centralit Zaporizhzhia, është shmangur vetëm për shkak të rezistencës të trupave ukrainase.

Duhet të jetë e qartë për të gjithë se Rusia ka dislokuar qëllimisht armatime të rënda kundër objekteve bërthamore dhe ka përdorur vendet për të siguruar mbulim të trupave të saj dhe për të shantazhuar homologët përmes metodave të përdorura në mënyrë të ngjashme nga terroristët më të këqij në botë.

Bota demokratike tani duhet t’i përgjigjet me forcë këtyre veprimeve përmes mbështetjes shtesë të përbashkët për operacionet e riokupimit të Ukrainës dhe disfatës ushtarake të Rusisë.

/abcnews.al

Nga Andrii Chubyk, euobserver