Presidenti Volodymyr Zelenskyy prezantoi të enjten në parlamentin e Kievit “planin e fitores” të shumëpritur të Ukrainës. Çfarë ka brenda, çfarë jo dhe çfarë lidhje ka NATO me gjithë këtë?
Pasi ua tregoi atë aleatëve më të rëndësishëm të Ukrainës dhe dy kandidatëve për presidentin e ardhshëm të SHBA-së, Volodymyr Zelenskyy prezantoi planin e tij të fitores në parlamentin në Kiev.
Propozimi përfshin pesë pika, e para është një ofertë për t’u bashkuar me NATO-n.
Sipas të dhënave më të fundit në dispozicion , 84% e ukrainasve duan që vendi i tyre të jetë anëtar i aleancës.
Mbi dy vjet e gjysmë pas pushtimit në shkallë të plotë të Rusisë dhe bombardimeve të panumërta, një sistemi energjetik të shkatërruar dhe mijëra jetë të sakrifikuara për të mbrojtur vendin, niveli i mbështetjes për NATO-n nuk është vetëm i qëndrueshëm, por ai vazhdon të rritet.
Ukrainasit e kuptojnë se nëse do të ishin në NATO, Moska nuk do të kishte pushtuar në vitin 2014 dhe pastaj përsëri në 2022.
Pas pushtimit të parë rus dhe aneksimit të paligjshëm të Krimesë në vitin 2014, pesë vjet më vonë, në vitin 2019, Ukraina ndryshoi Kushtetutën e saj me një angazhim të zotuar për t’u bërë anëtare.
Duke nënshkruar amendamentin, ish-presidenti Petro Poroshenko i tha parlamentit se Ukraina duhet “të paraqesë një kërkesë për anëtarësim në BE dhe të marrë një plan veprimi për anëtarësimin në NATO jo më vonë se 2023”.
Dhe Ukraina e bëri, por në rrethana shumë të ndryshme. Në shtator 2022, gjashtë muaj pas pushtimit të plotë të Rusisë, Kievi aplikoi për anëtarësim në NATO pasi Kremlini shpalli se kishte aneksuar juglindjen e vendit, duke përfshirë territoret që nuk i kontrollon.
A është Ukraina më afër NATO-s tani?
Përgjigja është po dhe jo. Dy vjet që kur Kievi dërgoi aplikacionin, NATO ka përsëritur vazhdimisht qëndrimin e saj, duke thënë se aleanca “dënon në termat më të ashpër të mundshëm luftën brutale dhe të paprovokuar të agresionit të Rusisë kundër Ukrainës – e cila është një vend i pavarur, paqësor dhe demokratik dhe një partner i ngushtë i NATO-s. .”
“NATO dhe aleatët vazhdojnë t’i ofrojnë Ukrainës nivele të paprecedentë mbështetjeje, duke ndihmuar në ruajtjen e të drejtës së saj themelore për vetëmbrojtje,” tha aleanca.
NATO gjithashtu ka përmendur vazhdimisht politikën e saj “të dyerve të hapura” ndaj Ukrainës, por ajo nuk ka shkuar përtej kësaj.
Politika e “dyerve të hapura” nuk vlen vetëm për Ukrainën. Ai bazohet në nenin 10 të Traktatit të Uashingtonit, i cili thotë se anëtarësimi është i hapur për çdo “shtet evropian në një pozicion për të çuar përpara parimet e këtij traktati dhe për të kontribuar në sigurinë e zonës së Atlantikut të Veriut”.
Por edhe nëse dyert e NATO-s janë të hapura siç pretendon aleanca, Ukraina nuk ka mundur të hyjë në to.
Rebusi Ukrainë-NATO
NATO ka deklaruar se Ukraina do të bashkohet me radhët e saj dhe rruga e saj drejt aleancës është e pakthyeshme. Por ajo ka thënë se Kievi nuk mund të bashkohet ndërsa është në luftë dhe ka refuzuar të vendosë një afat kohor për anëtarësimin. Nga ana tjetër, Kievi këmbëngul se Ukrainës i duhet NATO për të përfunduar luftën.
Kritikët thonë se standardet ushtarake të Ukrainës nuk janë në të njëjtin nivel me aleancën dhe se vendi i Evropës Lindore ka një rrugë të gjatë për të bërë. Por të tjerë argumentojnë se Ukraina tashmë e ka dëshmuar veten se ka një nga ushtritë më të fuqishme në Evropë, gjë që nuk do të thotë më se anëtarësimi i Ukrainës në NATO duhet të konsiderohet një “mésalliance” – një martesë e papërshtatshme.
Duke pasur parasysh enigmën e anëtarësimit, një ide ka qarkulluar gjerësisht në media gjatë javëve të fundit: modeli i Gjermanisë Perëndimore. Ky model nënkupton pranimin e vetëm atyre pjesëve të vendit në NATO mbi të cilat Kievi ushtron kontroll të plotë.
Ish-sekretari i përgjithshëm i aleancës, Jens Stoltenberg, tha se mund të ketë mënyra për ta bërë të mundur, siç janë garancitë e sigurisë që SHBA-ja i ofron Japonisë, të cilat nuk mbulojnë ishujt Kuril.
Japonia ka pretenduar se katër nga ishujt në arkipelag janë të sajat, por ata janë të kontrolluar nga Rusia pasi u pushtuan nga Bashkimi Sovjetik në 1945.
“Kur ka vullnet, ka mënyra për të gjetur një zgjidhje”, tha ai për FT në një intervistë.
Duke shpjeguar se si kjo mund të funksionojë, Stoltenberg i tha FT,“Ju duhet një vijë e cila përcakton se ku përdoret neni 5 dhe Ukraina duhet të kontrollojë të gjithë territorin deri në atë kufi”.
Këtu gjërat bëhen edhe më të ndërlikuara.
Marrja e Kievit për modelin e anëtarësimit të Gjermanisë Perëndimore në NATO
Kanë kaluar pothuajse dy vjet që kur Ukraina çliroi qytetin e Khersonit dhe bregun e djathtë të lumit ku rajoni qëndron.
Që atëherë, territori ka qenë nën kontrollin e Kievit, por në të njëjtën kohë, ai granatohet dhe sulmohet çdo ditë me artileri dhe dronë nga ushtria ruse. Ku do të ishte kjo vijë demarkacioni në rajonin Kherson?
Ku do të ishte në Kharkiv, qyteti i dytë më i madh i Ukrainës, i cili është plotësisht i lirë, dhe megjithatë ku sulmet me raketa ruse janë një dukuri pothuajse e përditshme?
Ku do të ishte në Zaporizhzhia, qyteti 50 km larg vijës së frontit, i cili ka qenë një objektiv për granatimet ruse dhe një qendër kryesore për forcat ukrainase?
Apo edhe Kiev? Kryeqyteti nuk ka qenë kurrë nën kontrollin rus, por spitali i fëmijëve që u shkatërrua nga raketat ruse vetëm pak muaj më parë do të ishte brenda kësaj vije të kuqe apo jashtë saj?
Me fjalë të thjeshta, “muri ukrainas” nuk ekziston – edhe Lviv në Ukrainën Perëndimore, më pak se 100 km larg Polonisë dhe kufirit të NATO-s, ende po bombardohet nga Rusia.
Si e sheh Moska dhe cila është dilema e Zelenskyy në NATO
Shumica e përkrahësve perëndimorë e pranojnë se Moska do ta urrente idenë e një modeli të NATO-s të Gjermanisë Perëndimore për Ukrainën.
Një nga argumentet kryesore të vendimit të presidentit rus Vladimir Putin për të pushtuar Ukrainën ishte zgjerimi i pretenduar i NATO-s. Duke iu drejtuar popullatës ruse, zyrtarët e Moskës shpesh pretendojnë se forcat ruse tashmë po luftojnë NATO-n në Ukrainë.
Por Moska nuk kishte shumë për të thënë kur Finlanda dhe Suedia dorëzuan njëkohësisht letrat e tyre zyrtare të aplikimeve të NATO-s në maj 2022, tre muaj pas pushtimit të plotë të Ukrainës nga Rusia.
Aspiratat e mundshme të Kievit nuk do të kalojnë pa u vënë re në të njëjtën mënyrë dhe Moska me të vërtetë do ta urrente idenë e një modeli të NATO-s të Gjermanisë Perëndimore për Ukrainën. Por është edhe më e ndërlikuar pasi shumica e ukrainasve do ta urrenin gjithashtu.
Kjo ide jo vetëm që do të ishte e vështirë t’u shitej anëtarëve ekzistues të NATO-s, të cilët me siguri do të vënë në dyshim kufijtë e NATO-s në Ukrainë, por do të ishte pothuajse e pamundur të zbatohej për ukrainasit.
Së pari, për shkak të kufizimeve ligjore.
Sipas nënkryetarit të parë të parlamentit të Ukrainës, Oleksandr Korniienko, kjo do të kërkonte ndryshime në Kushtetutë, të cilat nuk mund të bëhen pasi do të ishin në kundërshtim me ligjin ushtarak.
I shpallur në ditën e parë të pushtimit të plotë të Rusisë në vitin 2022, ligji ushtarak ka kufizuar disa të drejta dhe liri kushtetuese. Neni 157 i Kushtetutës thotë se Kushtetuta nuk mund të ndryshohet “në kushtet e gjendjes së gjendjes ushtarake ose të gjendjes së jashtëzakonshme”.
Por Gjykata Kushtetuese ka vazhduar punën e saj gjatë luftës, edhe pse në baza të kufizuara.
Në veçanti, dhënia e Ukrainës me statusin e kandidatit për anëtarësim në BE e ka nxitur administratën të nisë një grup të ri reformash për të përmbushur pritshmëritë e Komisionit Evropian, një prej të cilave është sigurimi i një gjyqësori të pavarur.
Si ndihen ukrainasit?
Edhe nëse autoritetet ukrainase gjejnë një mënyrë për të tërhequr një vijë pak a shumë të qartë demarkacioni dhe për të ndryshuar Kushtetutën, ata do të duhet të merren me popullin ukrainas.
Qëndrimi zyrtar i qeverisë ukrainase, presidentit Zelenskyy, dhe ministrit të punëve të jashtme, ka qenë se nuk do të ketë “tregti të territorit për armëpushim apo paqe”.
Dy vjet e gjysmë pas pushtimit të plotë, pothuajse çdo familje ukrainase ka dikë në vijën e frontit; shumë humbën të dashurit e tyre dhe shumë prej tyre presin që familjarët e tyre të kthehen nga robëria ruse, ndërsa nuk kanë asnjë lajm nëse janë gjallë dhe nëse do të kthehen.
Çdo ukrainas ka përjetuar bombardime ruse dhe sulme me dron për më shumë se 960 ditë dhe netë. Miliona njerëz janë larguar nga Ukraina dhe janë zhvendosur brenda vendit.
Do të jetë shumë e vështirë për Zelenskyy t’u thotë këtyre njerëzve se disa nga territoret do të mbrohen nga NATO, por të tjerët jo. Ukrainasit mendojnë se çmimi që kanë paguar tashmë dhe sakrifica që duhet të bënin janë shumë të larta.
Ata mendojnë se nuk mund të pranojnë asnjë lëshim në këtë fazë kur kanë mbrojtur ashpër vendin e tyre dhe idenë e një bote të lirë demokratike kundër të gjitha mosmarrëveshjeve kur pjesa tjetër e botës tha se nuk ishte një çështje “nëse” por më tepër “kur “Ukraina do të binte në duart e Rusisë.
Dhe Zelenskyy e di shumë mirë këtë pasi ka parë rënien e popullaritetit të tij. Ndërsa mbi 84% e ukrainasve mbështesin anëtarësimin e plotë të vendit në NATO, vetëm 59% e popullsisë i besojnë Zelenskyy, ai është i vetëdijshëm se negociatat më të vështira dhe më të ndërlikuara, nëse jo të pamundura, nuk do të jenë me NATO-n ose SHBA-në. , por më tepër me kombin që ai përfaqëson./euronews/
