Krimet e luftës dhe krimet kundër njerëzimit dyshohet se janë kryer nga Benjamin Netanyahu dhe Yoav Gallant, “në bashkëpunim me të tjerët”, midis 8 tetorit 2023 dhe 20 majit 2024.
Ndër këto krime, ka “vrasje nga uria si metodë lufte” dhe “vrasje, persekutim dhe akte të tjera çnjerëzore”, si dhe përgjegjësi për “sulme të qëllimshme kundër popullatës civile”.
Lista përfshin kufizime për ndihmën humanitare; privimi i ushqimit, ujit, dritës dhe karburantit; ndalimi i ndihmës ndërkombëtare, e cila krijoi kushte për të “çuar qëllimisht në shkatërrimin e një pjese të popullsisë së Gazës”, bllokimi i barnave dhe pajisjeve në vendkalime, që detyroi mjekët të operojnë dhe të presin edhe fëmijët pa anestezi, duke u shkaktuar atyre “vuajtje çnjerëzore”.
Sa i përket të vetmit lider të Hamasit që mund të ndiqet penalisht, Mohammed Deif, duke supozuar se është gjallë, akuzat kanë të bëjnë me 1 mijë e 139 vdekjet e 7 tetorit, 252 pengjet, lëshimin e raketës në Izrael dhe përfshijnë vrasje, tortura, zemërim kundër dinjitetit të njerëzve, përdhunim.
Kush janë gjyqtarët?
Ata janë tre magjistratët e Gjykatës Ndërkombëtare Penale (ICC), e cila nuk duhet të ngatërrohet me Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (GJND). Ata janë të vendosur në Hagë, si shumica e këtyre organeve të drejtësisë.
Por nëse GJND vendos për mosmarrëveshjet midis shteteve – dhe për akuzat për gjenocid të paraqitura në dhjetor nga Afrika e Jugut, me një dënim që mund të marrë vite, ICC merret me përgjegjësitë penale individuale.
Gjykata iu përgjigj kërkesës për arrestimin e Netanyahut, Gallant dhe tre liderëve të Hamasit, e cila u paraqit më 20 maj nga prokurori Karim Khan.
Si funksionon kjo gjykatë?
ICC-ja ka një rol plotësues: ajo ndërhyn nëse shteti të cilit i përket i dyshuari nuk i përket (dhe kjo është gjithmonë). Ajo funksionon si një gjykatë normale, sipas detyrës zyrtare ose me ankesë, me një fazë hetimore dhe një debat mes prokurorisë dhe mbrojtjes.
Nëse është e nevojshme, ICC urdhëron arrestimin. Dhe mund të ndjekë penalisht individë për katër nga krimet më të rënda ndërkombëtare – gjenocid, krime lufte, krime kundër njerëzimit, agresion – për sa kohë që ato janë kryer nga viti 2002 (data e lindjes së tij) e tutje.
Netanyahu rrezikon prangat?
Vendimi i ICC-së nuk do të thotë që Bibi Netanyahu dhe Yoav Gallant do të arrestohen së shpejti. Në fakt, ata nuk mund të arrestohen kurrë. Për shkak se kjo gjykatë në Hagë nuk ka një forcë policore që mund të ekzekutojë urdhrin e arrestit dhe praktika dikton që ne të mbështetemi në shtete individuale: meqenëse Izraeli nuk nënshkroi kurrë Statutin e Romës të vitit 1998, i cili themeloi ICC-në, shteti hebre nuk e njeh juridiksioni i Hagës dhe për këtë arsye i konsideron aktet e saj të pavlefshme.
Dhe jashtë vendit?
Nëse ai vendos të udhëtojë në SHBA, Kinë ose Rusi, vende të cilat, si Izraeli, nuk e njohin ICC-në, Netanyahu mund të jetë i sigurt. Por tani e tutje, të paktën teorikisht, ai nuk do të mund të shkelë në asnjë nga 124 vendet që njohin autoritetin e Gjykatës: mes tyre janë Franca, Britania e Madhe.
Shumë qeveri kanë shprehur tashmë mendimin e tyre: vetëm Holanda – e akuzuar në Izrael për gjuetinë e tifozëve të Maccabi natën në Amsterdam – ka konfirmuar se do ta arrestonte dhe do ta nxirrte Netanyahun në gjyq. Megjithatë, Argjentina tashmë ka thënë se nuk do ta bëjë këtë.
Cili është reagimi i SHBA-ve?
Joe Biden, presidenti amerikan, refuzon urdhrat e arrestit për dy izraelitët, por jo atë për liderin e Hamasit dhe përsërit se “Gjykata nuk ka juridiksion mbi këto çështje”, Shtetet e Bashkuara, si Izraeli, nuk i bashkohen Statuti i Romës.
Dhe udhëheqësi i ri i republikanëve në Senat, John Thune, ka propozuar tashmë një ligj që “si shenjë hakmarrjeje” sanksionon ICC: Dhoma e Përfaqësuesve, me mbështetjen e të gjitha palëve, ka votuar tashmë për masat kundër zyrtarëve të Hagës.
A do ta respektojë Bashkimi Evropian vendimin?
Josep Borrell, aktualisht kreu i diplomacisë evropiane, përsërit se “të gjitha kombet e Bashkimit janë të detyruara të respektojnë vendimin”. Holanda – e akuzuar në Izrael për gjuetinë e tifozëve të Maccabi natën në Amsterdam – pranoi menjëherë: “Ne jemi gati të kryejmë arrestimet”.
BE-ja është e ndarë: qeveritë si ajo hungareze dhe ajo sllovake nuk do ta zbatojnë urdhrin, ndërsa vendet skandinave janë gati t’i binden Hagës.
A do të kryejë Britania arrestime?
Londra nuk preferon të komentojë, duke u kufizuar në nënvizimin, përmes një zëdhënësi të qeverisë, se “respekton pavarësinë e Gjykatës Ndërkombëtare Penale”.
Por a nuk do t’u kërkohet atyre që i bashkohen ICC-së të binden?
Shumë vende që e njohin ICC-në, në realitet, shpesh nuk i zbatojnë urdhrat e tij. I famshëm është rasti i Afrikës së Jugut, i cili në vitin 2015 refuzoi të arrestonte liderin sudanez Omar al-Bashir, të akuzuar për gjenocid.
Episodi i fundit, vizita e presidentit rus Vladimir Putin në Mongoli në shtator, ku ai u prit pavarësisht se ishte në kërkim për dëbimin e fëmijëve ukrainas. ICC nuk ka asnjë mënyrë për t’i detyruar qeveritë nënshkruese t’i binden asaj: vitin e kaluar kryeministri sllovak Robert Fico, një anëtar i BE-së dhe nënshkrues i Kartës së Romës, e bëri të qartë se ai kurrë nuk do të zbatonte një urdhër arresti kundër Putinit.
Çfarë presioni ka pasur para urdhrit të arrestit?
Dokumentet e lëshuara nga gjyqtarët e ICC-së janë klasifikuar për të mbrojtur dëshmitarët dhe hetimet, megjithëse Gjykata konsideron se është “në interes të viktimave dhe familjeve të tyre” që të vihet në dijeni për ekzistencën e këtyre urdhër-arresteve.
Helmet rreth ICC kanë qenë gjithmonë konstante: vetë prokurori Khan, një muaj më parë, u raportua nga një zyrtar i stafit të tij për ngacmim dhe abuzim seksual. Dhe më shumë se një vëzhgues ka theksuar kohën e akuzave.
A janë ata gjyqtarë të paanshëm?
Vendimet e ICC janë të detyrueshme, por shoqërohen rregullisht me kritika. Një mbi të gjitha, ai i të qenit i fortë me të dobëtit: veçanërisht vendet afrikane, si Kongo apo Uganda, janë nxjerrë gjithmonë në gjyq.
Megjithatë, me SHBA-të dhe Britaninë e Madhe, për krimet e supozuara të kryera në Afganistan dhe Irak, ICC-ja ishte, në sytë e shumë njerëzve, shumë më akomoduese.
Në tre vitet e fundit, me luftërat në Ukrainë dhe Gaza, gjërat duket se kanë ndryshuar: askush nuk kishte guxuar kurrë të prekte zotërit e Kremlinit. Dhe tani është hera e parë që goditet kreu i një qeverie të rëndësishme perëndimore./albanianpost/
