Qitja e javës së kaluar shkaktoi një përgjigje sfiduese nga Teherani, por zyrtarët e tij kanë sinjalizuar që atëherë gatishmërinë për t’u angazhuar me të tjerët përpara kthimit të presidentit të zgjedhur të SHBA-së, Donald Trump, administrata e fundit e të cilit ndoqi një politikë “presioni maksimal” kundër republikës islamike.
Diplomati iranian Majid Takht-Ravanchi, i cili shërben si zëvendës politik i Ministrit të Jashtëm Abbas Araghchi, është planifikuar të përfaqësojë Iranin në bisedimet e së premtes.
Ai do të takohet paraprakisht me Enrique Mora, zëvendëssekretarin e përgjithshëm të degës së çështjeve të jashtme të Bashkimit Evropian, sipas agjencisë shtetërore të lajmeve IRNA.
Javën e kaluar, bordi i guvernatorëve prej 35 vendesh i Agjencisë Ndërkombëtare të Energjisë Atomike të OKB-së (IAEA) miratoi një rezolutë që dënon Iranin për mungesën e bashkëpunimit të tij në çështjet bërthamore.
Irani e përshkroi si “të motivuar politikisht” rezolutën e sjellë nga Britania, Franca, Gjermania dhe Shtetet e Bashkuara.
Si përgjigje, Teherani njoftoi nisjen e “centrifugave të reja të avancuara” të dizajnuara për të rritur rezervat e tij të uraniumit të pasuruar.
Gatishmëria e Teheranit për t’u ulur me tre vendet evropiane kaq shpejt pas censurës vjen vetëm disa javë përpara se Trump të vendoset të kthehet në Shtëpinë e Bardhë.
Gjatë mandatit të tij të parë, Trump u përqendrua në ri-vendosjen e sanksioneve të rënda ndaj Iranit pas tërheqjes së njëanshme të Shteteve të Bashkuara nga një marrëveshje historike bërthamore e 2015-ës, tre vjet pasi u krijua.
Kjo marrëveshje midis Teheranit dhe fuqive të mëdha synonte t’i jepte Iranit lehtësim nga sanksionet e dëmshme perëndimore në këmbim të kufizimit të programit të tij bërthamor për ta parandaluar atë të zhvillonte një armë bërthamore.
Teherani ka mohuar vazhdimisht çdo synim për të ndjekur armët atomike.
Në hakmarrje për tërheqjen e SHBA-së, Teherani ka reduktuar përputhjen e tij me marrëveshjen, duke rritur nivelet e pasurimit të uraniumit në 60 përqind – afër 90 përqind të kërkuar për një bombë bërthamore.
Për Teheranin, qëllimi i bisedimeve të premten është të shmangë një skenar të “katastrofës së dyfishtë”, në të cilin do të përballet me presione të reja si nga Trump ashtu edhe nga vendet evropiane, sipas analistit politik Mostafa Shirmohammadi.
Ai vuri në dukje se mbështetja e Iranit midis kombeve evropiane ishte gërryer nga pretendimet se ai ofroi ndihmë ushtarake për pushtimin e Rusisë në Ukrainë.
Irani i ka mohuar këto akuza dhe shpreson të përmirësojë marrëdhëniet me Evropën, duke mbajtur gjithashtu një qëndrim të vendosur.
‘Detyrime ligjore’
Rezoluta e censurës e IAEA-s i kërkoi Iranit të “përmbushë detyrimet e tij ligjore” sipas Traktatit të Mospërhapjes (NPT) të ratifikuar në 1970, i cili kërkon që shtetet anëtare të deklarojnë dhe mbajnë materialet e tyre bërthamore nën mbikëqyrjen e IAEA.
Në përgjigje, Ministri i Jashtëm Araghchi, i cili ishte i rëndësishëm në negociatat bërthamore në 2015, tha se Irani po vë në punë “disa mijëra centrifuga të avancuara”.
Kreu i Organizatës së Energjisë Atomike të Iranit, Mohammad Eslami, tha të mërkurën se ata kishin filluar të futnin gaz në centrifuga.
Centrifugat punojnë duke rrotulluar me shpejtësi gazin e uraniumit për të rritur përqindjen e izotopit të zbërthyeshëm U-235.
Irani këmbëngul në të drejtën e tij për energji bërthamore për qëllime paqësore, por sipas IAEA, ai është i vetmi shtet jo-armë bërthamor që pasuron uraniumin në 60 përqind.
Sipas marrëveshjes së vitit 2015, e cila do të përfundojë në tetor 2025, pasurimi i Iranit ishte kufizuar në 3.67 për qind.
Në një intervistë të botuar në prag të bisedimeve, Araghchi paralajmëroi se zhgënjimi në Teheran mbi angazhimet e paplotësuara, si heqja e sanksioneve, po nxiste debatin nëse vendi duhet të ndryshojë politikën e tij bërthamore.
“Ne nuk kemi ndërmend të shkojmë më tej se 60 për qind për momentin dhe kjo është vendosmëria jonë tani,” tha ai për gazetën britanike The Guardian.
Por, shtoi ai, “ky debat po zhvillohet në Iran, dhe kryesisht midis elitave… nëse duhet të ndryshojmë doktrinën tonë bërthamore”, pasi deri më tani ajo është dëshmuar të jetë “e pamjaftueshme në praktikë”.
Udhëheqësi suprem Ayatollah Ali Khamenei, i cili ka autoritetin përfundimtar në vendimmarrjen e Iranit, ka nxjerrë një dekret fetar, ose fetva, që ndalon përdorimin e armëve atomike.
Programi bërthamor i Iranit daton në fund të viteve 1950, kur Shtetet e Bashkuara, në atë kohë një aleat, nënshkroi një marrëveshje bashkëpunimi civil me Shahun Mohammad Reza Pahlavi./france24/
