Miliona njerëz shikuan filmin popullor “Gravity”, në të cilin Sandra Bullock dhe George Clooney luajnë astronautët që përballen me një fatkeqësi në hapësirë. Sidoqoftë, megjithëse komploti i filmit është jashtëzakonisht dramatik, skenari në të cilin mbeturinat e satelitit shkaktojnë një efekt domino të shkatërrimit – nuk është larg realitetit. Ky koncept, i njohur si sindroma e Kessler-it, i ka shqetësuar shkencëtarët prej vitesh dhe pasojat mund të jenë shkatërruese për mënyrën moderne të jetesës.
Çfarë është sindroma Kessler?
Teoria e sindromës Kessler u propozua për herë të parë nga shkencëtarët e NASA-s Donald Kessler dhe Burton Coeur-Pallet në 1978. Teoria e tyre paralajmëron se numri në rritje i anijeve kozmike dhe satelitëve në orbitë do të rrisë shanset e përplasjeve, të cilat mund të shkaktojnë një reaksion zinxhir. Çdo përplasje krijon edhe më shumë mbeturina hapësinore, duke rritur rrezikun e përplasjeve të mëtejshme, duke krijuar një cikël vicioz që mund ta kthejë orbitën hapësinore në një zonë rreziku.
Sipas NASA-s, “raketat e harxhuara, satelitët dhe mbeturinat e tjera hapësinore grumbullohen në orbitë, duke rritur mundësinë e përplasjeve. Këto përplasje krijojnë edhe më shumë mbeturina, duke shkaktuar një reaksion zinxhir të njohur si sindroma Kessler”. Sipas shumë ekspertëve, ky skenar nuk është vetëm teorik – ata besojnë se është vetëm çështje kohe para se të bëhet realitet.
Aktualisht, më shumë se 10,000 satelitë janë në orbitën e Tokës, ndërsa vlerësohet se më shumë se 100 trilion copë satelitësh të vjetër dhe mbeturina të tjera ende rrotullohen rreth planetit tonë. Kessler parashikoi se kur sasia e mbeturinave në orbitë arrin një “masë kritike”, përplasjet mund të fillonin edhe pa lëshime të mëtejshme të objekteve të reja.
Një nga incidentet e rëndësishme që konfirmon rrezikun teorik ndodhi në vitin 2009, kur një satelit rus joaktiv u përplas me një satelit amerikan. Gjithashtu në vitin 2021, një raketë ruse shkatërroi një nga satelitët e saj, duke i detyruar astronautët në Stacionin Ndërkombëtar të Hapësirës të marrin masa paraprake emergjente.
Nëse sindroma e Kessler-it bëhet realitet, pasojat do të ishin të gjera. Gjegjësisht, satelitët që na lejojnë të komunikojmë, navigojmë dhe monitorojmë motin mund të shkatërrohen. Kjo mund të nënkuptojë se interneti, telefoni celular, GPS dhe madje edhe TV satelitor do të ndalojnë së punuari. Përveç kësaj, humbja e satelitëve të motit do të rrezikonte seriozisht aftësinë tonë për të parashikuar kushtet e motit, të cilat do të kishin një ndikim të madh në industri të tilla si bujqësia, peshkimi dhe transporti.
Si të parandaloni një fatkeqësi?
Ekspertë të tillë si profesor John L. Krasidis nga Universiteti i Buffalo, Nju Jork, beson se sindroma e Kessler është e pashmangshme nëse nuk merren masa të menjëhershme.
– Nëse probabiliteti i një përplasjeje është aq i madh sa nuk do të mund të vendosim më një satelit në hapësirë, atëherë jemi në telashe serioze – paralajmëroi Krasidis.
Një nga zgjidhjet e mundshme të propozuara nga ekspertët është riciklimi i mbeturinave hapësinore. Sipas Krassidis dhe shkencëtarit Amrit Mariapan, “riciklimi i mbeturinave hapësinore është një zgjidhje e qëndrueshme afatgjatë”. Ideja e tyre është të kthejnë satelitët e vjetër dhe pjesët e tjera të mbeturinave në materiale të dobishme për misionet e ardhshme hapësinore, të cilat do të reduktonin mbetjet dhe do të rrisnin efikasitetin e burimeve.
Një zgjidhje afatshkurtër – gjithashtu duke u eksploruar – është deorbitimi i mbeturinave, që do të thotë hedhja e mbeturinave në atmosferën e Tokës për t’u djegur. Megjithatë, kjo zgjidhje mbart disa rreziqe mjedisore, duke përfshirë dëmtimin e mundshëm të shtresës së ozonit.
Planet evropiane për të ardhmen
Agjencia Evropiane e Hapësirës (ESA) ka vendosur synime ambicioze për të trajtuar këtë problem. ESA planifikon të bëhet “neutrale ndaj mbeturinave” deri në vitin 2030, që do të thotë se nuk dëshiron të shtojë mbeturina të reja në orbitë. Për më tepër, deri në vitin 2050, agjencia synon të ripërdorë pjesë të misioneve hapësinore, duke reduktuar kështu gjenerimin e mbetjeve dhe duke rritur qëndrueshmërinë.
Edhe pse përpjekjet për të parandaluar sindromën Kessler tashmë kanë filluar, pyetja mbetet nëse këto masa do të jenë të mjaftueshme për të parandaluar fatkeqësinë. Gjithçka që mund të bëjmë është të shpresojmë që këto iniciativa të rezultojnë të suksesshme dhe se ne mund të vazhdojmë të përfitojmë nga teknologjia satelitore pa u përballur me kërcënimin e mbeturinave hapësinore./AlsatM
